Η ιστορία της Ιταλίας είναι στενά συνδεδεμένη με τον
πολιτισμό της περιοχής της
Μεσογείου αλλά και της
Ευρώπης γενικότερα. Η Ιταλική χερσόνησος κατοικείται ήδη από τα προϊστορικά χρόνια. Γύρω στον 8ο αι. π.Χ. οι Έλληνες ίδρυσαν αποικίες στη νότιο Ιταλία και τη
Σικελία, ενώ στην κεντρική, κυρίως, Ιταλία κυριαρχούν οι
Ετρούσκοι. Τον 5ο αι. π.Χ. οι Γαλάτες εγκαταστάθηκαν στην πεδιάδα του Πάδου. Τον 3ο αι. π.Χ. ολόκληρη Ιταλία ενώθηκε από τους Ρωμαίους και μέχρι την πτώση της
Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η ιστορία της χερσονήσου ταυτίζεται μ’ αυτήν της
Ρώμης. H Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αφού πέτυχε την κατάκτηση του μεγαλύτερου τμήματος του τότε γνωστού κόσμου, γνωρίζει μια μακρόχρονη περίοδο οικονομικής ανάπτυξης και ειρήνης (Pax Romana) έως τα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ. Μετά από μια περίοδο συνεχών επιδρομών από Ούνους, Γότθους και Βάνδαλους, το 476 μ.Χ., με την απομάκρυνση και του τελευταίου Ρωμαίου αυτοκράτορα Ρωμύλου Αυγουστύλου από τον
Οδόακρο, επήλθε η κατάρρευση του δυτικού τμήματος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Το 493 ο Οδόακρος ηττήθηκε από τον Θεοδώριχο, που ίδρυσε το οστρογοτθικό βασίλειο στην Ιταλία με πρωτεύουσα τη
Ραβένα. Ο πόλεμος μεταξύ των Οστρογότθων και της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (535-553) στα χρόνια του αυτοκράτορα
Ιουστινιανού έθεσε τέλος στην κυριαρχία των πρώτων στην Ιταλία και εδραίωσε τη βυζαντινή ηγεμονία με τη δημιουργία του Εξαρχάτου της Ραβένας. Λίγα χρόνια αργότερα όμως οι
Λομβαρδοί κατάφεραν να κυριεύσουν το μεγαλύτερο τμήμα της χερσονήσου (568-569). Η ειρήνη που κλείστηκε με τους βυζαντινούς το 603 οδήγησε στο χωρισμό της χώρας σε δύο μέρη: στη βυζαντινή Ιταλία στο νότο και τη λογγοβαρδική στο βορρά. Το 774 ο
Κάρολος ο Μέγαςέθεσε τέλος στο βασίλειο των Λογγοβάρδων και το 800, με τη στέψη του, γεννιόταν η
Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Με την κάθοδο στην Ιταλία του Όθωνα Α΄της Σαξονίας και τη στέψη του ως αυτοκράτορα ξεκίνησε μια περίοδος ανταγωνισμού μεταξύ των αυτοκρατόρων και των παπών. Από τον 11ο αιώνα έχουμε τη δημιουργία των ελεύθερων ιταλικών πόλεων, όπως η
Βενετία, η
Πίζα, η
Σιένα, το
Αμάλφι, η
Γένοβα, οι οποίες γνωρίζουν αξιοσημείωτη πληθυσμιακή έκρηξη και κυριαρχούν με τους στόλους τους στη
Μεσόγειο, χωρίς όμως να καταφέρουν να εξαλείψουν την κυριαρχία του Πάπα και της αυτοκρατορίας. Την περίοδο αυτή στο προσκήνιο βρίσκεται η μάχη ανάμεσα στις ομάδες των Γουέλφων (υποστηρικτές του Πάπα) και των Γιβελλίνων (που πρόσκεινται στο Γερμανό αυτοκράτορα).
Από το 14ο αιώνα πολλοί δήμοι μετατράπηκαν σε σινιορίες και πριγκιπάτα. Η άνοδος της αστικής τάξης και η ανάπτυξη του εμπορίου στις ιταλικές πόλεις συνέβαλε στο μετασχηματισμό της
μεσαιωνικής κοινωνίας και οδήγησε στην οικονομική ευμάρεια και στην ανάπτυξη των τεχνών, που έφτασε στο απόγειό της κατά την περίοδο της
Αναγέννησης. Οι μεγάλες πολιτικές και στρατιωτικές δυνάμεις της εποχής όπως η
Βενετία, η
Φλωρεντία και η έδρα του παπισμού,
Ρώμη, ευνοούν την άνθηση και την ανανέωση της λογοτεχνίας, της ζωγραφικής, της αρχιτεκτονικής, της γλυπτικής και των επιστημών, προσανατολιζόμενες προς τα κλασικά πρότυπα της αρχαιότητας. Οι πόλεις αυτές διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο στις τέχνες και τα γράμματα και το έργο καλλιτεχνών όπως ο
Πετράρχης, ο
Βοκάκιος, Ο
Τζιότο, ο
Μιχαήλ Άγγελος, ο
Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο
Ραφαήλ και ο
Τιτσιάνο ακτινοβολεί σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό χώρο.
Το τέλος του 15ου αιώνα συμπίπτει με την κρίση των ιταλικών κρατών και την ξένη κυριαρχία στη χερσόνησο. Η ανακάλυψη της
Αμερικής το 1492 και η μετατόπιση του εμπορικών δρόμων από τη Μεσόγειο στο Νέο Κόσμο οδήγησε στην περιθωριοποίηση των Ιταλικών δημοκρατιών. Ο βασιλιάς της Γαλλίας
Κάρολος Η΄ κατέβηκε στην Ιταλία και κυρίευσε το
Βασίλειο της Νάπολης. Το 1559 η συνθήκη του Σατό-Σαμβρέσις επικύρωνε την ισπανική κυριαρχία στην Ιταλία. Η
ισπανική ηγεμονία (1559-1713) συνέπεσε με μια περίοδο έντονης παρακμής των τεχνών και των γραμμάτων και μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης. Στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα εκδηλώθηκε στην Ιταλία ένας μεγάλος ενθουσιασμός για πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις και άρχισαν να ξεχωρίζουν οι έννοιες του έθνους και της ανεξαρτησίας και οι ελπίδες ενότητας. Με την αποκατάσταση του “αρχαίου καθεστώτος” και την επιστροφή των παλιών απολυταρχικών ηγεμόνων γεννήθηκαν οι μυστικές εταιρείες και τα πρώτα κίνητρα για ανεξαρτησία.
Tο ενωμένο Ιταλικό κράτος διαμορφώθηκε το
1861, όταν τα ανεξάρτητα κρατίδια της χερσονήσου ενώθηκαν για να σχηματίσουν το
Βασίλειο της Ιταλίας. Στην Ιταλική Ένωση συνέβαλαν διανοούμενοι, όπως ο Ματζίνι, ο Τζιομπέρτι, ο Κατανέο, πολιτικοί, όπως ο Καβούρ και αρχηγοί όπως ο
Βίκτωρ Εμμανουήλ Β' και ο
Τζουζέπε Γκαριμπάλντι. Πρώτη πρωτεύουσα του ιταλικού κράτους ορίστηκε το
Τορίνο, εν συνεχεία η
Φλωρεντία (1865) και μετά τη νίκη εναντίον των υποστηρικτών του παπικού κράτους, η
Ρώμη (1870).
Τον 20ό αιώνα η χώρα βρήκε ξανά την ισορροπία της με την κυβέρνηση του
Τζιολίτι, που υπήρξε ένας από τους τους πιο ικανούς πολιτικούς της Ιταλίας. Με τον πόλεμο ενάντια στην
Οθωμανική Αυτοκρατορία και την κατάκτηση της
Λιβύης και των
Δωδεκανήσων ξεκινά μια περίοδος αποικιοκρατικής και επεκτατικής πολιτικής. Η εκλογική νίκη των σοσιαλιστών και των καθολικών το 1913 οδήγησε στην παραίτηση του Τζιολίτι, τον οποίο διαδέχτηκε ο Σαλάντρα (1914). Μετά από μια διακήρυξη ουδετερότητας (1η Αυγούστου 1914), κάτω από τις πιέσεις των επεμβατικών ρευμάτων, η κυβέρνηση εισχώρησε στην Τριπλή Συμμαχία (
Αγγλία -
Γαλλία -
Ρωσία) και κήρυξε τον πόλεμο στην
Αυστρία, ελπίζοντας να επιτύχει σημαντικά εδαφικά οφέλη. Ο
Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμοςτελείωσε με νίκη το 1918 και στην Ιταλία αποδόθηκαν το
Τρεντίνο, η Ίστρια και η
Ζαντάρ.
Στη Μεσοπολεμική περίοδο, παρά την εδαφική επέκταση, οι Ιταλοί έμειναν απογοητευμένοι από τη μεταχείριση των Συμμάχων, ενώ στην ηθική κρίση προστέθηκε και η οικονομική. Μετά από μια γενική απεργία και κατάληψη των εργοστασίων, η συνταγματική κρίση οδήγησε σε ένα αυταρχικό και αντιδημοκρατικό καθεστώς, στον φασισμό και την ανακήρυξη του
Μπενίτο Μουσολίνι ως πρωθυπουργού. Τα λάθη των αντιφασιστικών κομμάτων επέτρεψαν στο Μουσολίνι να εγκαινιάσει ένα ολοκληρωτικό καθεστώς (1925).
Η Ιταλία έκανε την είσοδό της στο
Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Ναζιστικής Γερμανίας του
Χίτλερ τον Ιούνιο του 1940, όταν η Γαλλία είχε ήδη ηττηθεί. Μετά τις νίκες των Συμμάχων και την εισβολή τους στη
Σικελία, η ιταλική πολιτική οδηγήθηκε σε μεταστροφή και ο Μουσολίνι συνελήφθη το 1943. Στις 13 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς η Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο στη
Γερμανία και αναγνωρίστηκε από τους Συμμάχους ως συνεμπόλεμος. Από την πλευρά του ο Μουσολίνι, που ελευθερώθηκε από τους Γερμανούς, ανακήρυξε στο Σαλό την Ιταλική Κοινωνική Δημοκρατία. Η χώρα βρέθηκε χωρισμένη στα δύο: στο νότο που ήταν στα χέρια των Συμμάχων και κάτω από την κυβέρνηση του Βίκτορα Εμμανουήλ Γ΄και το υπόλοιπο στα χέρια των Γερμανών και των φασιστών. Η απελευθέρωση πραγματοποιήθηκε στις 25 Απριλίου
1945. Ο Μουσολίνι συνελήφθη και δικάστηκε στις 28 Απριλίου. Το 1946 ο Βίκτορας Εμμανουήλ παρακινήθηκε να παραιτηθεί για χάρη του Ουβέρτου Β΄, αλλά το δημοψήφισμα της 2ας Ιουνίου έλυσε οριστικά το ζήτημα υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας. Από την 1η Ιανουαρίου
1948 έμπαινε σε ισχύ το Σύνταγμα. Με τις εκλογές του 1948 η Χριστιανική Δημοκρατία κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία της βουλής και άνοιγε την περίοδο των κεντρώων κυβερνήσεων.
Μεταπολεμική περίοδος [Επεξεργασία]
Η εξωτερική πολιτική του
Ντε Γκάσπερι οδήγησε την Ιταλία στην είσοδο στην ατλαντική συμμαχία και στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Το 1955 η χώρα έγινε αποδεκτή στον
ΟΗΕ. Κάτω από την προεδρία του Λένε (1971-1978) η χώρα οδηγήθηκε σε μια οικονομική και κοινωνική κρίση, ενώ ακολουθεί μια ταραχώδης περίοδος τo 1978, χρονιά κατά την οποία οι
Ερυθρές Ταξιαρχίεςαπήγαγαν και δολοφόνησαν τον πρόεδρο του κόμματος του κέντρου (DC)
Άλντο Μόρο. Το 1983 εδραιώθηκε η πρώτη κυβέρνηση σοσιαλιστικής κατεύθυνσης στην ιστορία της Ιταλικής δημοκρατίας. Πρωθυπουργός ορίστηκε o Μπετίνο Κράξι. Η κυβέρνησή του όμως αναγκάστηκε να παραιτηθεί εξαιτίας των αντιθέσεων ανάμεσα στις κύριες πολιτικές δυνάμεις (DC και PSI). Η ήττα των μεγάλων κομμάτων στις εκλογές του 1992 και η άνοδος της Λέγκας τoυ Βορρά, οδήγησε σε μια αποσταθεροποίηση του παραδοσιακού πολιτικού πλαισίου. Πρόεδρος της δημοκρατίας εκλέχτηκε ο Όσκαρ Λουίτζι Σκάλφαρο. Στις πολιτικές εκλογές του 1994 κέρδισε την πλειοψηφία στη βουλή των αντιπροσώπων το κόμμα της δεξιάς Πόλο, της οποίας ο πρόεδρος Μπερλουσκόνι σχημάτισε μια κυβέρνηση που σε λίγους μήνες όμως έπρεπε να παραιτηθεί εξαιτίας της αποχώρησης από αυτό της Λέγκας του Βορρά. Τον Ιανουάριο του 1995 ο Σκάλφαρο προώθησε το σχηματισμό μιας κυβέρνησης συνασπισμού με πρωθυπουργό τον Ντίνι. Στις εκλογές του 1996 κέρδισε ο κεντροαριστερός σχηματισμός Ουλίβο και ο Ρομάνο Πρόντι σχημάτισε κυβέρνηση.
[4] Η Ιταλία σήμερα είναι μέλος της
Ευρωπαϊκής Ένωσης και της
Ευρωζώνης, του
ΝΑΤΟ, του Συμβουλίου της Ευρώπης, του
ΟΗΕ (για τη διετία 2007-2008 συμμετέχει ως μη-μόνιμο μέλος του
Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού) και της ομάδας
G8 των οκτώ πλουσιοτέρων χωρών.
